ضرورت اجرای پروژه بایوگاز برای شرکت کشاورزی و دامپروری ملاردشیر
قانون‌گذار در تبصره یک ماده ۳۸ به صراحت به عوارض آلایندگی اشاره کرده و حذف واحدهای تولیدی را منوط به رفع آلایندگی در طول دوره مالیاتی به تشخیص و اعلام سازمان حفاظت محیط زیست دانسته است. با توجه به اینکه شرکت کشاورزی و دامپروری ملاردشیر طبق فهرست ارسالی توسط سازمان حفاظت محیط زیست به موجب نامه شماره ۲-۶۵۱/۳مورخ ۱۴/۱۲/۱۳۹۵ از اول دوره سال ۱۳۹۶(۱/۱/۱۳۹۶) جز صنایع آلاینده اعلام گردیده است ، در صورت عدم رفع آلایندگی ، به استناد تبصره (۱) ماده ۳۸ قانون مالیات بر ارزش افزوده دامداری موظف به پرداخت عوارض آلایندگی به میزان یک درصد(۱%) از قیمت فروش هر دوره (۳ماهه) میگردد . طی بررسی به عمل آمده برای رفع مشکل آلایندگی روش هایی مانند : احداث تصفیه خانه ، استفاده از میکروارگانیزم و … مورد تحقیق قرار گرفت و از دامداری هایی مانند فکا ، گلدشت ، لبن ، زرین هیو و … بازدید به عمل آمد ، در بازدید به عمل آمده از برخی دامداری های ذکر شده ، مشاهده شد با وجود هزینه هنگفت به نتیجه مورد انتظار نرسیده اند ، به همین دلیل جوانب مختلف این امر با برگذاری جلسات متعدد با هیئت مدیره شرکت ، مدیران سازمان سرمایه گذاری تامین اجتماعی ، پژوهشگران داخلی و خارجی مورد بررسی و تحقیق قرار گرفت ، نهایتاً طرح پژوهشی و عملیاتی بیوگاز با همکاری و نظارت دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران برای اولین بار در کشور بصورت صد در صد بومی و با استفاده از زیر ساخت های موجود ، در شرکت ملاردشیر اجرا شده و آماده بهره برداری است.
مقدمه
گاز بایو یک محصول جانبی از تجزیه مواد آلی بوده و از منابع مختلفی از جمله فضولات حیوانی، پسماند های جامد شهری ، فاضلاب و ضایعات کشاورزی در فرایند بی هوازی تولید میشود . ماده اصلی تشکیل دهنده گاز بایو، متان است و هنگامی که مورد پالایش قرار گیرد ، به بایو متان که دارای کیفیتی بالا بوده و می توان آن را با گاز طبیعی مقایسه و یا جایگزین نموده ، تبدیل میشود . با توجه به رو اتمام بودن انرژی های تجدید ناپذیر مانند نفت ، گاز و احتمال افزایش قیمت این نوع انرژی ها در آینده ، نیاز به یک منبع سوخت جدید با تعداد کربن های کمتر جهت جایگزین با نفت خام و همچنین رفع نگرانی در مورد تغییرات آب هوایی احساس میشود بطوری که بیوگاز و بیومتان تولیدی توسط فرایند بی هوازی را می توان به عنوان یک ماده جایگزین معرفی نمود .
امروزه موضوع حفظ محیط زیست بعنوان شرط اساسی فعالیت های صنعتی در عمده کشورهای دنیا مورد توجه می باشد. در کشور ما بدلیل برخی مشکلات بویژه در حوزه اقتصادی در سالهای گذشته به مقوله محیط زیست توجه چندانی نمی شد. از دو سال پیش که سیاستهای کلی نظام در حوزه محیط زیست ابلاغ گردید و رویکردهای الزام آور جهانی در برخی حوزه ها سبب شتاب گرفتن اجرای استانداردهای محیط زیستی از سوی مراجع مربوطه شده است. گاوداری های صنعتی بعنوان یکی از این واحدهای تولیدی می باشند که بدلیل تولید پساب سبب آلودگی خاک و منابع آبهای زیر زمینی می گردند. از آنجایی که منابع آبی و خاک کشاورزی کشور محدود است طبیعتا توجه به این موضوع جایگاه ویژه ای دارد. از سوی دیگر موضوع اقتصاد است که در شرایط کنونی این صنعت وضعیت مطلوبی ندارد. لذا اتخاذ راهکار مناسب اقتصادی بسیار اهمیت دارد. بطوریکه در عین حل مشکل محیط زیست از نظر اقتصادی نیز مقرون به صرفه باشد. پاسخ این مساله چندان دشوار نیست چون در کشورهای پیشرفته صنعتی چاره کار روشن شده است. استفاده از تصفیه خانه ها که متاسفانه همچنان در کشور ما بعنوان راهکار حل مشکلات زیست محیطی دامداری های صنعتی اجرا می شود تقریبا در کشورهای پیشرفته در حال انقراض است. بطور مثال در ایالات متحده امریکا سال ۲۰۱۵ سازمان حفاظت محیط زیست پیشنهاد (نه الزام) کرد گاوداری های صنعتی از روش استحصال بیوگاز برای حل مشکل استفاده کنند. مثال دیگر در کشورهای اروپایی، بطوریکه در آلمان هیچ دامداری نمی توان یافت که در کنار تولید شیریاگوشت ، بایوگاز و سپس برق تولید نکند. تجربیات هندی ها و چینی ها نمونه های دیگر می باشد. بر این اساس پس از حدود دو سال مطالعه، نمونه برداری و ارزیابی پتانسیل استحصال گاز پساب این دامداری و طی جلسات طولانی پروژه استحصال بیوگاز از پساب دامداری ملاردشیر با همکاری دانشگاه تهران آغاز گردید. این اتفاق که برای اولین بار در مقیاس صنعتی در کشور است مرهون نظارت ها و مساعدت اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز می باشد . که از اجرای چنین طرحی ابراز علاقمندی و استقبال نمودند و این انگیزه ای برای صاحبان سرمایه این شرکت بعنوان یکی از واحدهای تحت پوشش سازمان تامین اجتماعی گردید تا گامی بزرگ در جهت حل مشکل محیط زیست برداشته شود.
تولید گاز بایو
تقریبا هر ماده آلی توانایی تولید گاز بایو را دارد . موادی که بیشترین استفاده را در تولید گاز بایو دارند بصورت زیر میباشند :
فاضلاب
ترکیب آلی جامد فاضلاب شهری
کودهای حیوانی
کودهای گیاهی
پسماند های کشاورزی
پسماند های صنایع غذای
خواص گاز بایو و استفاده آن
ترکیبات گاز بایو تولیدی، به شدت به نوع خوراک ورودی و فرآیند هضم بی هوازی مورد استفاده وابسته میباشد، لذا هیچگونه ترکیب استاندارد خاصی جهت گاز بایو وجود ندارد. در حالت کلی گاز بایو دارای کیفیت کم (ارزش حرارتی پایین) و استفاده محدود میباشد که بیشتر به عنوان یک منبع سوختی جهت گرم کردن و یا تولید برق خانگی میباشد. جوش آورنده ها و مجموعه های موتور- ژنراتور مخصوصی جهت تولید گرما و یا انرژی الکتریکی جهت استفاده از گاز بایو طراحی شده اند. به عنوان مثال گاز بایو دارای ارزش حرارتیΒTU/M۳ ۱۹۶۸ میباشد که این میزان برای گاز طبیعی M۳/BTU 3923 میباشد.
همانطور که در شکل ۱ نشان داده شد گاز بایو بیشتر شامل گاز متان، دی اکسید کرین و مقدار کمی H۲S و سایر مواد میباشد. گاز بایو تولیدی از پسماند های دامداری معمولا شامل ۶۰-۷۰٪ گاز متان، ۳۰-۴۰٪ گاز CO۳ میباشد. جهت استفاده گاز بایو به عنوان سوخت یا تزریق آن به خطوط گاز طبیعی، گاز بایو باید به بایومتان تبدیل گردد.
هزینه تولید گاز بایو:
در این بخش، هزینه تولید گاز بایو (فقط گاز بایو نه بایومتان) از روش هضم بی هوازی مورد بررسی قرار می دهیم. با استفاده از داده های موجود در هندبوک AgSTAR در مورد سیستم ضایعات دامداری های صنعتی میزان هزینه تولید گاز بایو ۲۰،۰۰۰،۰۰۰- ۳۰،۰۰۰،۰۰۰ریال به ازاء هر گاو بیان شده است. هرچند هزینه به ازاء هر گاو کلیه مسایل اقتصادی را در بر نمیگیرد، ولی میتواند کمکی به درک بهتر هزینه های موجود داشته باشد. به این ترتیب که با افزایش تعداد گاو ها هزینه کاهش می یابد ( هرچه تعداد گاوها بیشتر باشد اقتصادی تر است) ، در حال حاضر شرکت کشاورزی و دامداری ملاردشیر با ظرفیت موجود ۴۰۰۰ راس دام و تولید حدود ۷۵کیلوگرم کود گاوی در روز پتانسیل این را دارد که از ظرفیت های استحصال بایوگاز استفاده نماید
