عدم تحمل لاکتوز چیست و چگونه می‌توان آن را مدیریت کرد؟
شیر به عنوان منبع اصلی کلسیم و ویتامین‌های ضروری در بسیاری از رژیم‌های غذایی حضور دارد. اما برخی افراد به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز نمی‌توانند قند شیر، یعنی لاکتوز، را به خوبی هضم کنند. در نتیجه، بعد از مصرف محصولات لبنی دچار مشکلات گوارشی می‌شوند که به آن عدم تحمل لاکتوز گفته می‌شود. این مقاله به بررسی دلایل، انواع، علائم و راهکارهای مدیریت عدم تحمل لاکتوز می‌پردازد.
1. عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز به عدم توانایی بدن برای هضم لاکتوز گفته می‌شود. لاکتوز نوعی قند طبیعی موجود در شیر و لبنیات است و برای تجزیه به آنزیمی به نام لاکتاز نیاز دارد. این آنزیم در روده کوچک تولید می‌شود و در صورتی که میزان آن کم باشد، لاکتوز تجزیه نمی‌شود و وارد روده بزرگ می‌گردد. در این مرحله، باکتری‌های روده‌ای لاکتوز را تخمیر کرده و علائمی مثل نفخ، دل‌درد، و اسهال ایجاد می‌کنند.
2. انواع عدم تحمل لاکتوز
انواع مختلف عدم تحمل لاکتوز عبارتند از:
اولیه: رایج‌ترین نوع است و با کاهش طبیعی تولید لاکتاز در دوران بزرگسالی اتفاق می‌افتد.
ثانویه: به دلیل مشکلاتی مثل عفونت‌ها، جراحی روده کوچک، یا بیماری‌هایی مثل کرون یا سلیاک ایجاد می‌شود و معمولاً با درمان مشکل زمینه‌ای بهبود می‌یابد.
مادرزادی: نوعی نادر که در آن نوزاد به طور مادرزادی بدون لاکتاز به دنیا می‌آید و به مراقبت‌های ویژه نیاز دارد.
3. علائم عدم تحمل لاکتوز
علائم عدم تحمل لاکتوز معمولاً بین 30 دقیقه تا دو ساعت پس از مصرف لبنیات بروز می‌کند و شامل موارد زیر می‌شود:
1. نفخ
2. درد شکم و انقباضات
3. اسهال
4. حالت تهوع و گاهی استفراغ
این علائم بسته به میزان مصرف لاکتوز و حساسیت فرد می‌تواند شدت‌های مختلفی داشته باشد.
4. تشخیص عدم تحمل لاکتوز
برای تشخیص عدم تحمل لاکتوز، چند روش متداول وجود دارد:
آزمایش تنفس هیدروژن: میزان گاز هیدروژن در تنفس پس از مصرف لاکتوز اندازه‌گیری می‌شود. اگر سطح هیدروژن بالا باشد، نشان‌دهنده عدم تحمل لاکتوز است.
آزمایش قند خون: در این روش، میزان قند خون پس از مصرف لاکتوز اندازه‌گیری می‌شود. اگر قند خون افزایش نیابد، نشانه‌ای از عدم جذب لاکتوز در روده است.
آزمایش اسید مدفوع: این روش برای نوزادان و کودکان مناسب است و از طریق بررسی میزان اسیدهای لاکتیکی موجود در مدفوع، وضعیت هضم لاکتوز را ارزیابی می‌کند.
5. راهکارهای مدیریت و درمان عدم تحمل لاکتوز
مدیریت عدم تحمل لاکتوز شامل روش‌های مختلفی است که به افراد کمک می‌کند تا با وجود حساسیت به لبنیات، از مزایای تغذیه‌ای شیر و لبنیات بهره‌مند شوند. برخی از این راهکارها عبارتند از:
مصرف لبنیات بدون لاکتوز: محصولات لبنی که لاکتوز آن‌ها به صورت صنعتی حذف شده، به راحتی توسط افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز مصرف می‌شوند.
مصرف مکمل‌های لاکتاز: قرص‌ها یا قطره‌های آنزیم لاکتاز به افراد اجازه می‌دهد که قبل از مصرف لبنیات، این آنزیم را دریافت کرده و لاکتوز را تجزیه کنند.
مصرف پروبیوتیک‌ها: برخی باکتری‌های پروبیوتیک به تجزیه لاکتوز کمک می‌کنند و ممکن است علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش دهند.
6. توصیه‌های تغذیه‌ای برای مبتلایان به عدم تحمل لاکتوز
بسیاری از افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می‌توانند با دقت و مدیریت مناسب، همچنان برخی از محصولات لبنی را مصرف کنند. برخی نکات تغذیه‌ای مفید شامل موارد زیر است:
مقدار کم مصرف کنید: مصرف مقادیر کم لبنیات در طول روز می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
مصرف همراه غذا: مصرف لبنیات به همراه غذاهای دیگر می‌تواند سرعت هضم را کاهش داده و تحمل بهتری را ایجاد کند.
آزمایش محصولات لبنی مختلف: برخی از محصولات مانند ماست یا پنیرهای کهنه، به دلیل کم بودن لاکتوز، ممکن است به راحتی تحمل شوند.
نتیجه‌گیری
عدم تحمل لاکتوز به دلیل کمبود آنزیم لاکتاز می‌تواند منجر به مشکلات گوارشی شود. با این حال، افرادی که به این مشکل دچار هستند، می‌توانند با مدیریت تغذیه و استفاده از محصولات لبنی بدون لاکتوز یا مکمل‌های لاکتاز، از فواید تغذیه‌ای شیر بهره‌مند شوند. آگاهی از انواع عدم تحمل لاکتوز، علائم و راهکارهای مدیریت آن می‌تواند به افراد کمک کند تا بدون نگرانی، زندگی سالمی داشته باشند.
