طبع لبنیات از نگاه طب سنتی؛ چگونه لبنیات مناسب مزاج خود را انتخاب کنیم؟
لبنیات از جمله مهم ترین گروه های غذایی در سفره ایرانیان هستند که علاوه بر ارزش غذایی بالا، در طب سنتی نیز جایگاه ویژه‌ای دارند. طبیعت (طبع) هر ماده غذایی در طب سنتی، نقش مهمی در سلامت یا بروز بیماری‌ها ایفا می‌کند. شناخت طبع لبنیات به ما کمک می‌کند تا انتخابی آگاهانه و مطابق با مزاج خود داشته باشیم و از فواید بی‌نظیر آن‌ها بهره ببریم. در ادامه با طبع و خواص مهم ترین انواع لبنیات در طب سنتی آشنا می‌شویم.
طبع انواع لبنیات در طب سنتی ایرانی
در طب سنتی ایرانی، هر یک از لبنیات دارای طبع خاصی هستند که بر اساس ویژگی های بدنی و مزاجی افراد باید مصرف شوند. شناخت طبع انواع لبنیات به انتخاب درست‌تر و بهره مندی بهتر از خواص آن‌ها کمک می‌کند.
طبع شیر
شیر در طب سنتی دارای مزاج گرم و تر است. این ماده مغذی به عنوان یک غذای کامل شناخته می‌شود و مصرف آن به ویژه برای کودکان، نوجوانان و افرادی که در دوره نقاهت هستند، توصیه می‌شود. شیر تازه علاوه بر تقویت عمومی بدن، به رشد بهتر کمک کرده و باعث افزایش وزن سالم می‌شود. مصرف متعادل شیر در وعده صبحگاهی یا عصرگاهی، می‌تواند توازن رطوبت و گرمای بدن را حفظ کند.
طبع ماست
ماست طبیعتی سرد و تر دارد. هرچه ماست رقیق تر و ترش تر باشد، میزان سردی و تری آن افزایش می‌یابد. اگرچه ماست منبع خوبی از پروبیوتیک‌ها و کلسیم است، اما به دلیل طبع سردش برای افراد دارای مزاج سرد یا در فصول سرد، بدون مصلحات مانند نعناع خشک یا زیره توصیه نمی‌شود. افراد با مشکلات گوارشی یا روماتیسم بهتر است در مصرف ماست احتیاط کنند.
طبع پنیر
پنیر نیز دارای مزاج سرد و تر است. پنیر تازه طبیعی می‌تواند ملین شکم باشد و در تقویت معده، روده و کلیه‌ها نقش مؤثری ایفا کند. در مقابل، پنیرهای صنعتی و پاستوریزه در طب سنتی چندان توصیه نمی‌شوند و ممکن است برای معده مضر باشند. مصرف پنیر همراه با گردو، به عنوان یک مصلح، می‌تواند تعادل بهتری در بدن ایجاد کند و از عوارض احتمالی جلوگیری کند.
طبع کره محلی
کره محلی گاوی دارای مزاج گرم و تر است. این ماده غذایی نقش مهمی در تأمین رطوبت بدن داشته و به جلوگیری از بروز خشکی پوست و یبوست کمک می‌کند. مصرف کره محلی در وعده صبحانه، به ویژه در هوای سرد، انرژی مناسبی برای بدن فراهم می‌کند. البته مصرف زیاد آن به افراد با مزاج گرم توصیه نمی‌شود.
طبع کشک
کشک در طب سنتی، طبیعتی سرد و خشک دارد. کشک قابض است و می‌تواند به تسکین حرارت صفرا و خون کمک کند. به دلیل مزاج خشک و سرد کشک، مصرف آن برای افراد گرم مزاج یا کسانی که با مشکلات حرارتی مانند تب‌های صفراوی مواجه هستند، مناسب‌تر است. بهترین روش مصرف کشک، همراهی آن با آب گرم و اندکی روغن زیتون برای تعدیل اثرات خشکی آن است.
طبع قراقروط (قره‌قروت)
قراقروط یا سیاه کشک نیز دارای مزاج سرد و خشک است. این ماده خاص برای کاهش حرارت معده و کبد، رفع اسهال های صفراوی و تسکین تب‌های گرم بسیار مؤثر شناخته شده است. مصرف موضعی قراقروط در برخی موارد برای تسکین التهابات پوستی نیز کاربرد دارد. البته مصرف زیاد آن به دلیل شدت سردی ممکن است باعث ضعف معده شود.
طبع دوغ
دوغ یکی از لبنیات پرمصرف به ویژه در فصول گرم سال است که دارای مزاج سرد و تر می‌باشد. نوشیدن دوغ طبیعی با افزودن فلفل سیاه، نعناع یا پونه می‌تواند طبع آن را معتدل تر کند و برای رفع عطش در میانه غذا بسیار مفید باشد. افرادی که دچار نفخ یا ضعف معده هستند، بهتر است دوغ را در حد اعتدال و با مصلحات مصرف کنند.
طبع سرشیر
سرشیر، که از غلیظ ترین و چرب ترین بخش شیر تشکیل شده، دارای مزاج گرم و تر است. سرشیر غذایی مقوی، چاق‌کننده و ملین محسوب می‌شود و به ویژه برای کودکان و افرادی که نیاز به تقویت بدن دارند، مفید است. با این حال، به علت چربی بالا، مصرف بیش از حد آن به افراد با اضافه وزن یا بیماری های قلبی توصیه نمی‌شود.
بیشتر بخوانید: سر شیر چیست؟ | فواید سرشیر گاوی + نحوه مصرف
طبع خامه
خامه نیز مانند سرشیر دارای مزاج گرم و تر است، اما به دلیل داشتن چربی اشباع نامناسب، مصرف زیاد آن از منظر طب سنتی و طب مدرن توصیه نمی‌شود. خامه می‌تواند یک انتخاب لذیذ برای صبحانه یا دسر باشد، اما باید در مقادیر محدود مصرف شود، به ویژه برای کسانی که سابقه چربی خون یا اضافه وزن دارند.
سخن پایانی
آگاهی از طبع لبنیات و مصرف هوشمندانه آن‌ها بر اساس مزاج فردی، گامی مهم در جهت حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری ها است. در طب سنتی ایرانی همواره تاکید شده است که هیچ ماده غذایی به تنهایی مفید یا مضر نیست، بلکه تناسب آن با طبیعت بدن و شیوه مصرف آن اهمیت دارد. بنابراین بهتر است لبنیات را با در نظر گرفتن مزاج خود و همراه با مصلحات مناسب در برنامه غذایی روزانه بگنجانیم تا از خواص بی‌نظیر این نعمت های طبیعی بهره‌مند شویم.
